Woensdag in april 1944.
Even na den middag waren vader en ik op het omgeploegd stuk weide aan het spitten.
Opeens begon het te luiden. " Zou Jef de koster nu pas de Engel des Heeren luiden, of hebben wij een buitengewoon vroeg gegeten?" zo vroeg ik me af. Na enkele minuten zei vader : "Ik geloof dat er een kleine dood is!" Nog wat later meende hij: "Nu is het juist of een vrouw dood is, maar ze luiden toch zo raar..." Mijn gedacht was dat de luiders niet wisten hoe ze moesten luiden, want men luidt niet op dezelfde manier als er een kind dood is, een man of een vrouw.

Maar het luiden hield niet op. Toen kwam er bij mij een vermoeden op dat men de klokken kwam halen. Immers een paar dagen te voren had Frans Alders me gezegd dat ze de klokken zouden komen halen. "Dat kan niet," heb ik hem toen geantwoord, "want de laatste tijd heeft men toch niets meer gehoord over het halen van klokken."

Toen de zon al enige dagen tussen de wolken door kwam kijken en de berken begonnen uit te lopen, of er toch apprensie voor maakten, toen gebeurde het.
In Achel werd een tweeling geboren. In een woonwagen! Men schreef toen 26 maart 1847.
De vader was Pier-Jan Beckers, geboren te Achel op 1 februari 1810 en de moeder heette Caecilia Borka. Een Zuiderse naam. Zigeunerbloed? Zij kwam van Neeroeteren, werd er geboren in 1810 en stierf te Achel in 1891.
Het waren twee meisjes, Anna Maria zag het levenslicht om 6 uur 's morgens, Jacoba zag datzelfde licht om 7 uur 's morgens. Jacoba was wat gehandicapt en zou haar heel leven hinken.
Beiden klein van gestalte; hun beroep was bedelen.

Bert Van Hertum en Josephina LauwersDe motieven waarom de Nederlanders nu in België, meer bepaald in Achel komen wonen zijn van heel andere aard, als die van de familie Van Hertum – Van Hertem, die midden de 19de eeuw over de grens trokken, waarvan o.a. ook een stam van deze familie naar Achel afzakte. Dat ze naar Achel kwamen wonen is niet zo uitzonderlijk maar wel de schrijfwijze van hun naam lijkt ons vermeldingswaardig.
Want hoe schrijf je nu juist hun naam? Is het Van Hertum of Van Hertem ? Dat is een vraag die je in Achel regelmatig hoort. En toch zijn ze van dezelfde familie, een familie die al sinds 1834 in Achel woont.,
Eerst iets over de familienaam.

vlag vroom en vlaams achelKATHOLIEKE STUDENTENACTIE (K.S.A.) "VROOM EN VLAAMS-ACHEL"

De jongens van toen, zijn mannen van heden of reeds overleden. Jongens, die elkaar zouden helpen fijne kerels te worden, en die het beste van hun hart en hun handen zouden geven aan hun Volk en aan de Kerk....
De vonk van het eerste uur werd niet uitgedoofd, doch is een schone vlam geworden waarvan de goede warmte nog te voelen is in zoveel Achelse verwezenlijkingen.
Even een terugblik, samengebracht uit het gedenkboek 1953 "20 JAAR VROOM EN VLAAMS" van Jos Van Werde.

PETITIE VAN HET ACHELS GEMEENTEBESTUUR AAN DE MINISTER
VAN LANDBOUW , IN DE TAAL VAN TOEN: 1910 !

"Mijnheer de Minister,

Het gemeentebestuur van Achel neemt met verschuldigde eerbied de vrijheid, den Heer Minister hetvolgende te berichten.
Zooals de Heer Minister genoegzaam bekend is, zijn er binnen deze gemeente in de onmiddellijke nabijheid van het Station op gemeentegronden, kosteloos ten gebruike gegeven door het Gou¬vernement, veestallen opgericht om de runderen van buitenland¬schen oorsprong langs hierbinnen gevoerd, een gezondheidster¬mijn te doen ondergaan.
Beduidend was dan ook het getal vee, dat langs Achel België werd binnengevoerd. Voor reden het gemak van stalling, in en uitlading en voordeliger vervoer, dan onverschillig welke lijn welk ander invoercantoor.

Spinhuis - Catharinadal - Foto Evert MeijsOp het kasteel van graaf Cornet de Peisant werkten vele Achelaren. Er was de koetsier, de jachtwachter, een paar voerlui, de timmerman, de tuinier, meerdere tientallen die werkzaam waren op de wateringen .... Leeke was er ook bij.
Er waren ook dienstmeisjes: de keukenmeid, de kindermeid, de bovenmeid, de koemeiden ... enzovoort.

Een hiervan heette Ongers. Een ongewone naam!
Het was een weeskind, dat door graaf Cornet uit een weeshuis naar Achel gebracht was.
Leeke trouwde met Ongers. Zij kregen als woning een paar vertrekken boven de oude 17de eeuwse gewelfde kelder van het spinhuis van Catharinadal.
Leeke, die officieel Leo Goossens heette, werd nu "Leeke van de Kelder."
Hij kreeg drie zonen: Linske, Toon en Mathijs. Enige exemplaren in hun categorie!

'n Stuk legende? Neen! Zij heeft echt bestaan.
De beroemdste vrouw van Achel, nog boven de gravin! Iedereen kende haar, tot in de omliggende dorpen.
Veel gezag had ze, zonder benoeming, was potig, radicaal, maar ook ernstig en toegewijd.
Zij was getrouwd met Toon Van Lishout, hare ondergeschikte, die geboren was in 1844. Zij zelf was van 1841 en heette gewoonweg Anna Maria Guys.
Zij was gezegend met twee dochters, Anna en Helena, en met drie zoons, Willem, Jef en Pier, de sterke man van de Statie die met een aambeeld kon gooien.
Naast haar kranig gezin runde Mie tegenover het Gemeentehuis-Vredegerecht een drukbezocht cafe-restaurant-logement.

Reclame pruimtabakEen teken van tegenspraak? Wie begreep haar? Alleszins een kleurrijke figuur!

Zij heette Joanna Maria van den Rul en werd te Achel geboren op 29 april 1864. Zij overleed er op 28 december 1932. Zij werkte "part-time" bij de Graaf, maar versliep zich regelmatig. Haar aardappelen bedelde zij bij elkaar... Zij mocht haar intrek nemen in het bakhuis van Tinuske Winters. Een vertrek om te slapen, om te eten en om borrels te drinken.... De sigaretten die ze van de jong mannen kreeg, siekte (pruimde) ze op. De mensen vergaven haar veel. Ze was een sukkel!

Toen ze ziek viel, had ze niets: geen eten, geen warme stoof, niets. En het was winter!
De meid van de pastoor kwam er bij waken, maar zij moest zich gaan warmen bij de gebuur.
Op een morgen kwam meester Schuurmans, vanwege "den arme", om ze naar het Gesticht te brengen. Hij vond ze dood.
Onder het bed lagen een stapel jeneverflessen....
Drie dagen na haar dood stortte haar kot in elkaar.

Terugdenken aan onze vroegere voorouders is niet alleen boeiend voor onszelf, maar tevens leerzaam voor het kennen van ons eigen dorps- of buurtverleden: het bewaren waard!
Afstamming, herkomst, bestaan, werk, bezit, blijde en droeve gebeurtenissen , lief en leed, gezondheid, fysiek, naam , voornaam: we dragen er overal iets van mee....
Onze nieuwe tijd is zeer vindingrijk bij de naamgeving van jonggeborenen. Niet altijd is deze tolerantie zo ruim geweest.
De gemeente-ambtenaar ( Burgerlijke Stand) vroeger had een boekdeel als naamregister waaruit men kon kiezen bij de geboorte en waarbuiten de ambtenaar geen uitzondering kon toestaan.
Ook de parochies en diverse religies hanteerden eigen registers voor heiligen en sinten.
De bestaande parochiale doop-huwelijk-overlijdensregisters zijn daarom zeer nuttig, vooral deze uit het Oude Regime want andere bronnen waren vrij beperkt.
Familienamen hadden vaak typische kenmerken als oorsprong:

Jef Ceelen werd in 1923 geboren in de huidige Thomas Watsonlaan nr. 6. Naar aanleiding van het optekenen van de levensgeschiedenis van de éérste bewoner van dit pand, beeldhouwer Thomas Watson, kwam de suggestie bovendrijven om de oorlogsherinneringen van Jef op te tekenen. Tijdens het eerste gesprek lag voor me een dankbetuiging van het Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force, Office of the Supreme Commander, 13-07-1945 waarin het 3^e Bataljon Fuseliers werd bedankt voor hun inzet gedurende de periode dat zij zich vrijwillig hadden ingezet voor de bevrijding van België. Behalve Jef maakten van dat bataljon ook deel uit: Jef Achten, Jef Boonen, Jean Cox in de 2^e Compagnie en Jan van Lishout in de 4^e compagnie.